PHẦN 5: TIẾN TRIỂN LIỀN XƯƠNG
12. TIẾN TRIỂN BÌNH THƯỜNG CỦA LIỀN XƯƠNG
12.1. Hai yếu tố cơ bản giúp xương gãy liền bình thường
– Phục hồi đầy đủ lưu thông máu tại ổ gãy xương (yếu tố sinh học tiên quyết).
– Tạo môi trường cơ học ổn định tại ổ gãy, quan trọng nhất là bất động vững chắc xương gãy (yếu tố cơ học, phải đảm bảo thực hiện tốt yếu tố sinh học).
12.2. Các con đường để đi đến liền xương bình thường
12.2.1. Bằng liền xương tự nhiên
– Xương gãy không được chữa trị gì có thể liền vững chắc gián tiếp có can dư.
– Song nhờ may rủi, thường bị nhiều rối loạn liền xương hoặc can lệch xấu.
12.2.2. Bằng bất động ít cứng nhắc
– Các điều kiện để đạt bất động ít cứng cứng nhắc (theo Krettek và Tscherne, 1995):
+ Nắn thẳng trục xương.
+ Phục hồi đầy đủ lưu thông máu tại ổ gãy.
+ Chấp nhận một khe gãy nhỏ và một chút ít vận động tại ổ gãy xương.
+ Không có các yếu tố cản trở liền xương bình thường (như nhiễm trùng).
– Liền xương vững chắc gián tiếp, kỳ hai có can dư bắc cầu
12.2.3. Bằng bất động cứng nhắc
– Các điều kiện phải đạt:
+ Nắn chính xác hết các di lệch, phục hồi giải phẫu hoàn hảo.
+ Bất động cứng nhắc ổ gãy, không còn di động, không còn khe gãy (hoặc khe gãy rất nhỏ)
+ Phẫu thuật ít gây chấn thương để bảo vệ lưu thông máu
+ Tập vận động chủ động sớm các khớp không gây đau đớn (vì xương gãy được bất động không còn di lệch)
– Liền xương vững chắc trực tiếp, kỳ đầu không có can dư
Cả hai kiểu liền xương gián tiếp hoặc liền xương trực tiếp đều được công nhận liền xương vững chắc.
Liền xương tốt bao gồm hai loại tiêu chuẩn:
– Liền xương vững chắc
– Phục hồi hình dạng giải phẫu (hoặc ít di lệch, có thể chấp nhận được)
12.3. Yếu tố bất động đối với liền xương
Xương gãy không được bất động sẽ gây đau đớn dữ đội và gây co mạch, do đó càng làm giảm lưu thông máu ở vùng gãy xương, ảnh hưởng đến quá trình liền xương. Các đầu xương gãy luôn di động tự do sẽ phá hủy các mạch máu tân tạo, không cải thiện được tình trạng thiếu máu cục bộ kể trên. Không được bất động sẽ không giữ cho các mặt gãy áp sát nhau, điều kiện để xương tái tạo kết nối các đoạn gãy. Dù ban đầu gãy xương không di lệch, các đoạn gãy không được bất động tốt sẽ dẫn đến di lệch thứ phát, dẫu xương gãy có liền cũng liền bằng can lệch xấu.
Tóm lại, bất động xương gãy là điều kiện thứ hai (yếu tố cơ-sinh học) đảm bảo cho xương gãy liền vững.
Quá trình liền xương cứng gãy gồm 3 giai đoạn liên tiếp và chồng chéo lên nhau:
– Giai đoạn viêm tấy nhằm làm tiêu sạch các mô hoại tử.
– Giai đoạn phục hồi mô hàn gắn vùng xương bị gián đoạn.
– Giai đoạn tạo hình xương, mô tái tạo được thêm các chất vô cơ trở thành mô xương chính thức.
Tùy theo mức độ bất động mà hình thành hai hình thức liền xương:
⇒ Bất động cứng nhắc, không còn một chút vận động nào ở hai đầu xương gãy, sẽ tạo ra liền xương trực tiếp hay liền xương kỳ đầu, chỉ khu trú ở khe gãy xương, sẽ xuất hiện tức thì mô xương. Đó là một quá trình liền xương kéo rất dài.
⇒ Bất động sinh học, đủ tạo điều kiện cho xương gãy liền, song vẫn còn chút ít di động trong giới hạn, quá trình liền xương sẽ lần lượt: can xơ (mô xơ) → can sụn (mô sụn) → can xương.
Đó là liền xương gián tiếp hay liền xương kỳ hai. Ban đầu các mô xơ hình thành can ngoài vách xương cứng, bắc cầu nối liền hai đoạn gãy xương. Giai đoạn can xơ bắc cầu hình thành rất sớm. Can bắc cầu tạo thêm điều kiện bất động cứng nhắc để muộn sau đó hình thành can xương trong khe gãy. ở giai đoạn can bắc cầu vững chắc nạn nhân gãy xương đã có thể hoạt động cơ năng rồi. Tóm lại liền xương gián tiếp là một quá trình liền xương nhanh chóng và nạn nhân nhanh chóng được thoát khỏi các phương tiện bất động và trở về lao động.
Có thể tóm tắt các điều kiện đảm bảo liền xương bình thường như sau (Krettek và Tscherne, 1995):
1. Phục hồi lưu thông máu đầy đủ vùng gãy xương.
2. Áp sát hai mặt gãy, khoảng cách không vượt quá giới hạn cho phép.
3. Bât động vững vàng 6 gãy (đủ cho phép các khớp vận động tự do) mà vận động giữa các đoạn gãy không vượt quá mức cho phép.
4. Không có các yếu tố ngoại lai cản trở liền xương
